آزمونهای عملکردی

 در آزمونهای عملکردی که به آنها آزمونهای واقعی نیز گفته می شود فرآیند ها و فرآورده های یادگیری دانش آموزان و دانشجویان به طور مستقیم سنجش می شوند.

چون در آزمون های کتبی نمی توان بعضی از بازده های یادگیری را سنجش نمود می توان با آزمونهای عملکردی آنها را سنجید.

 تعریف آزمون عملکردی: آزمونهای عملکردی با مهارت سر و کار دارند. مهارت در استفاده از فرآیند ها و شیوه های اجرایی و نیز مهارت در تولید فرآورده ها.

 انواع آزمونهای عملکردی

آزمونهای عملکردی بسیار متنوع اند اما در این جا چهار نوع مهم آنها را می آوریم:

1-  آزمون کتبی عملکردی

2-  آزمون شناسایی

3-  آزمون انجام عملکرد در موقعیتهای شبیه سازی شده

4-  نمونه ی کار

1- آزمون کتبی عملکردی: تفاوت عمده بین آزمون کتبی عملکردی و آزمونهای کتبی این است که در آزمون کتبی عملکردی عمدتاً بر کاربست دانش و مهارت در موقعیتهای عملی یا شبیه سازی شده با موقعیتهای عملی تاکید می شود . در این گونه آزمونهای عملکردی ، یا بازده های پایانی یادگیری سنجش می شوند  یا مراحل میانی عملکردی که برای رسیدن به بازده های مطلوب پایانی ضروری هستند  مانند استفاده از ابزار ها و دستگاهها .

به عنوان مثال  می توان از دانش آموزان و دانشجویان می توان خواست تا یک نقشه آب و هوایی ، یک نمودار ستونی ، طرح مدار برقی ، طرح یک لباس ، یک داستان کوتاه یا نقشه یک آزمایش علمی را بسازند . در این مثالها ، محصول یادگیری که به صورت کتبی ارائه می شود ، هم نتیجه دانش فرد است و هم نتیجه مهارت او و یک مقیاس عملکردی به دست می دهد که به خودی خود ارزشمند است .

2- آزمون شناسایی: روش برای سنجش فراگیران در تشخیص ویژگیها _ محاسن، معایب و مواد استفاده در امور مختلف.

مثلاً شناسایی ابزار یا دستگاه های مختلف یا توصیف کار آنها _ مواجه کردن فراگیر با یک اتصالی در یک دستگاه برق و از او خواستن برای شناسایی عیب مدار با استفاده از ابزارها و وسایل.

در آموزش صنعتی بسیار کاربرد دارند.

3- آزمون عملکرد در موقعیتهای شبیه سازی شده: در این آزمون از فراگیر خواسته می شود تا در کی موقعیت شبیه سازی شده یا مصنوعی یا خیالی همان اعمالی را انجام دهد که در موقعیتهای واقعی ضروری هستند.

مثالی در درس علوم یا حرفه و فن کار در آزمایشگاه یا کارگاه به صورت عملکرد در شغل واقعی شبیه سازی شده است.

مثال دیگر: در بعضی مواقع برای آموزش از این آزمون استفاده می شود مثل آموزش رانندگی  یا آموزش خلبانی که در محلی که مثل اتومبیل یا هواپیما شبیه سازی شده است انجام می گیرد.

دراین روش برای ارزشیابی از تواناییها و مهارتهای یادگیرندگان در انجام کارهای مختلف ( فرایند یادگیری) و تولید بازده ها مطلوب ( فراورده های یادگیر) نیز می توان سود جست.

 4- آزمون نمونه ی کار 

در این آزمون از فراگیر خواسته می شود تا اعمالی انجام دهد که معرف عملکرد واقعی مورد سنجش هستند . بدین لحاظ ، این

روش نزدیکترین روش سنجش به عملکرد واقعی یاد گیردند در محیط های طبیعی است. البته باید شرایط انجام کار کنترل شده باشد.

حتی روش کنفرانس دادن و روش تدریس در کلاس توسط دانش آموزان و دانشجویان هم نوعی نمونه کار است.

تذکر : تحقیق یک نوع آزمون نمونه کار است.

مراحل تهیه آزمون های عملکردی

ساخت وتهیه آزمونهای عملکردی با سایر آزمونهای قبلی که طرح می کرده ایم تفاوت دارد چون این آزمونها وقت بیشتری نیاز دارد و نمره گذاری آنها مشکل است . پس در مراحل تهیه آزمونهای عملکردی به موارد زیر توجه می کنیم.

1- بازده ی مورد نظر عملکرد را مشخص کنید

از هدفهای مشخص شده در جدول دو بعدی که قبلاً توانسته ایم تهیه کنیم آنهایی را انتخاب کنید که به آزمون عملکردی نیاز دارند.

این هدفها را بصورت کاملاً رفتاری بنویسند. ملاک  آنها را نیز باید در نظر داشته باشیم.

مثال با استفاده از یک دماسنج دما را تا دهم درجه اندازه گیری کند.

2-  موقعیت آزمون را وقع بینانه برگزینید.

موقعیت ها و شرایط را که قرار است عملکرد مورد نظر درآن سنجیده شود را بیازمائید و به گونه ای انتخاب کنید که همه ی جوانب امر ، از جمله ملاحظات اقتصادی ، زمانی ، انسانی ، عملی و ... را منظور کرده باشند.

مثال در آزمون مهارت های کمکهای اولیه استفاده از دستگاه های گران قیمت و کمیاب برای آزمون مهارت آزمون شوندگان ممکن است بسیار خطرناک یا مستلزم صرف هزینه های بسیار زیاد است.

3- از راهنماییها و دستور العملهایی که روشن موقعیت آزمون را مشخص می کنند استفاده نمایند.

منظور از این پیشنهاد آن است که دستورالعملهایی که باید برای آزمون فراهم شوند که در آنها عملکرد مورد نظر و شرایطی که در آن قرار است عمکرد نشان داده شود مشخص گردند.

به مثال های زیر توجه کنید.

الف: مقصود از آزمون

ب: مواد و تجهیزات

پ: جریان آزمون: 1- شرایط تجهیزات

                2- عملکرد مورد انتظار

                3- محدوده ی زمانی

ت: روش های نمره گذاری ( بارم بندی)

دستور العملها باید کتبی باشند و از همه ی افراد بصورت یکسان تکلیف بخواهد.

پس باید روش استفاده از راهنمای آزمون مشخص شود و برای همه ی آزمونها بصورت یکنواخت به کار رود.

4- ارزشها و فنون گوناگون مشاهده در نمره گذاری و ارزشیابی استفاده کنید.

چون ارزشیابی عملکردی ارزیابی عملکرد_ فرآیند و فرآورده یا ترکیبی از آنها انجام می شود.

روشهای مشاهده در ارزیابی عملکرد عبارتند از : فهرست وارسی ، مقایاس درجه بندی ، سیاهه ی رفتار یا مشاهده مستقیم است پوشه کار هم از نمونه های مشاهده و نمره گذاری در آزمونهای عملکردی است.

شیوه های اجرایی ارزشیابی تکوینی یامستمر:

- 1ثبت رویداد های مهم از عملکرد دانش آموزان در مجموعه ای به نام پورت فولیو
این مجموعه شامل یک ارائه بصری از موفقیت های شاگرد،توانایی ها،نقاط ضعف،قوت وپیشرفت او در خلال زمان است. در این روش،دانش آموزبرای نشان دادن توانایی ها وپیشرفت کار خود، مثالهاونمونه هایی که از جریان کار خود در طول سال،نوبت امتحانی یاترم تحصیلی انجام داده با خود به کلاس می آوردو برای ارزشیابی در اختیارمعلم قرار می دهد.این روش شامل آرشیوی از اسناد ومدارک مربوط به رشدیادگیری در زمینه های است که معرف پیشرفت واقعی او هستند.
- 2استفا ده ازآزمونهای پیشرفت تحصیلی :ازنواع ازمونهای عینی یا بسته پاسخ‌ (چندگزینه ای- جورکردنی- صحیح- غلط‌)و آزمونهای کوته پاسخ به صورت کتبی استفاده می شود.
- 3استفاده ازپرسش های شفاهی :در این روش معلمان به تناسب محتوای درس و نحوه آموزش از دانش آموزان سؤالاتی را به صورت شفاهی می پرسند این روش بیشترین استفاده را درکلاسهای آموزشی در نظام ما دارا می باشد و به خاطر سهولت در طرح ، اجرا و... معمولا از آن استفاده می کنند.
- 4استفاده از سؤالات تشریحی به صورت تحلیلی- تبیینی و خلا صه نویسی:در این روش یک یا چند سؤال تشریحی برای دانش آموزان مطرح می شود واز او خواسته می شود که پاسخ سؤال را به صورت های توصیفی- تحلیلی تبیینی و خلا صه نویسی بنویسد.
- 5انجام آزمایش :انجام ازمایش به صورت فردی یا گروهی انجام می شود انجام ازمایش مستلزم ایجاد فرضیه- طراحی- اجرا آزمایش و تهیه گزارش نتیجه آن است. استفاده از مهارت های تخمین زدن- اندازه گیری و به کارگیری حقایق و مفاهیم علمی و ... ازمواردی است که در انجام آزمایش می توانند به عنوان هدف مطرح شود. فراگیران با استفاده از بعضی از وسایل ومواد ، عملادر باره مفهومی خاص تجربه کسب می کنند.
- 6پروژه فردی یا گروهی :پروژه کوشش علمی یک دانش آموز رادر حیطه مورد علا قه خودش نشان می دهد. پروژه به دانش آموز این امکان را می دهد که آزمایش کند تصمیم بگیرد فرضیه بسازد ، ایده ها را بررسی و امتحان کند به دنبال راه حل هایی بگردد و مهمتر از همه درباره خود و دنیای اطراف خود مطالعه کند. پروژه گروهی مستلزم شرکت گروه دربرنامه ریزی- تحقیق- بحث گروهی و ارائه محصول است.
- 7اندازه گیری مبتنی بر عملکرد:دراین روش دانش آموز به انجام رفتار یا وظیفه خاص می پردازد.این کار بیشتر مستلزم انجام یک مهارت است. عملکرد دانش آموز در فرایند کار سنجیده می شود و مورد ارزشیابی قرار می گیرد.
- 8نما یش :در بحث نمایش دانش آموزان مهارتهای تازه یاد می گیرند یا مهارتهایی که اموزش داده شده اند را به نمایش می گذارند و نمایش آنها مورد ارزیابی و سنجش قرار می گیرد.برای این منظور دانش آموزان که از قبل خود را برای آماده کرده اند در جلو کلاس می ایستند و خود را مورد خطاب قرار می دهندو ایفای نقش می نمایند.
- 9مشاهده و استفاده از آن در ارزشیابی :متخصصین چهار شیوه مشاهده را به شرح زیر ارائه نموده اند:
الف)مقیاس درجه بندی:نقاط روی مقیاس توصیف می شود. توصیف ها عبارتهایی هستند که به صورت رفتاری نشان می دهندکه دانش آموزمورد مشاهدهدر مراحل مختلف مقیاس چگونه عمل می کند
ب)چک لیستها(فهرستهای باز بینی) : به فهرستی از ملاک ها یا معیارهای معینی گفته می شود که برای مقایسه کردن ، مرتب
کردن یا جمع آوری هر گونه اطلاعات برای مثال ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تهیه می شود.
2. در این فهرست با زدن علامت ((7)) در برابر هر یک از ملاک ها یا معیارهای یاد شده دستیابی یا عدم دستیابی به آنها آشکار می شود . در فرم ها وبرگها،فهرستی ازرفتارهایی که قراراست مورد ارزشیابی قرارگیرند تهیه می شود. رفتارهامورد مشاهده قرار می گیرد و ارزشیابی آن به صورت کمی(نمره)یا توصیفی(خوب،متوسط و....)تعیین می گردد.
رفتار را می توان عمل قابل مشاهده و اندازه گیری تعریف کرد که ممکن است این رفتار آشکار یا پنهان و غیر قابل مشاهده باشد سیستم ارزشیابی فعلی بیشتر رفتارهای آشکار را اندازه گیری می کنداما در سیستم های پیشرفته آموزشی رفتارهای پنهان و غیر قابل مشاهده نیز مورد توجه قرار می گیرند لذا توجه به هر دو بعد رفتار ضرورت یافته است.
ج)سوابق تراکمی:در این روش که تمام پاسخ های فرد را در خلال مدت معینی در بر می گیرد،اطلاعات جمع آوری و در مورد پیشرفت تحصیلی دانش آموز در موضوع خاص اظهار نظر می شود ومیزان پیشرفت اوارزش گذاری می گردد.
د)یادداشت رویدادهای مهم:از این رو ش معمولابرای اندازه گیری نتایج عاطفی و روانی- حرکتی می توان استفاده کرد. ولی ارزشیابی آموزشی شامل توصیف واقعی از رویدادهاو اتفاقات معنی داری است که معلم در نتیجه مشاهده از رفتار دانش آموزودر جریان آموزش،یادداشت می کند.در ارزشیابی از طریق مشاهده می توان مانند الگوی زیر عمل کرد.
مشاهده رفتار فراگیران ثبت نتایج ارزشیابی در جدول مخصوص جمع بندی مشاهدات قضاوت و اعلام نظر نهایی
- 10اظهار نظر های کتبی و شفاهی معلم درباره بهبود عملکرد دانش آموزو پرهیزازنمره
این روش شامل اظهار نظرهایی است که به صورت توصیفی توسط معلم درباره دانش اموز می شود. این اظهار نظرها می تواند به صورت شفاهی به دانش آموز گفته شود ویا به صورت کتبی ثبت و به اطلاع دانش آموز یا ولی وی برسد و یا در محلی نگهداری شود.
- 11دادن کارهای عملی به دا نش آموزان : ( portfolio)
براساس دروس و محتوای ارائه شده و به منظور تثبیت یادگیری و شناسایی و ارزشیابی میزان یادگیری انجام کارهایی به دانش آموزان واگذار می شود. با توجه به سن دانش آموزان- موقعیت- شرایط ومحتوای دوره و پایه تحصیلی کارهای عملی نیز متفاوت و گوناگون می باشد. مواردی مانند تهیه نشریه -جمع آوری اطلاعات و تهیه گزارش- ساخت ابزار- مطالعه کتب- خلاصه نویسی- شرکت در جلسات خاص-و ... را شامل می شود.
- 12مشارکت دادن دنش آموزان در ارزشیابی از خود یا دیگران :
در این روش زمینه هایی فراهم می گردد تا دانش آموز کار خود یا همکلاسی هایش را مورد رزشیابی قرار دهد. نمونه ساده آن تعویض برگه های پاسخ دانش آموزان به یک سؤال یا سؤالات می باشد که تصحیح آن توسط دانش آموزان با راهنمایی کلی معلم صورت می گیرد.
-13 روش یادداشت روزانه :
در این روش از دانش آموزان خواسته می شود تا احساسات- تجارب یادگیری فعالیت های کلاسی و ... را به طور روزانه یادداشت کند و برای ارزیابی در اختیار معلم قرار دهد یا از دانش آموز خواسته می شود یادداشت های روزانه خود رادر کلاس توضیح دهد تبیین کند و به بحث بگذارد.
- 14استفاده از آزمونهای عملکردی مدا د- کاغذی :
دراین روش از دانش آموزان خواسته می شود تا با استفاده ار دانش و مهارت خوددر موقعیتی شبیه سازی شده با استفاده ازمداد و کاغذ میزان یادگیری و توانایی خودرا به نمایش بگذارد.مانند ارائه طرح یک لباس-این روش دردروس فنی و حرفه ای بیشتر کاربرد دارد.
- 15نمونه کار :
در این روش نمونه کارهایی از دانش آموز خواسته می شود تا انجام دهد. البته این عمل باید در شرایط کنترل شده باشد مانند تایپ کردن یک متن یا تعمیر یک وسیله برقی استفاده ازروش نمونه کار در دروس فنی و حرفه ای کاربرد بیشتری دارد.

رهنمود هایی جهت تکمیل دفتر مدیریت فرایندهای کلاسی

*دو نکته مهم

1- دفتر فرایندهای یادگیری، همانند یکی از ابزارهای ارزشیا بی توصیفی است و اهمیتی در همین حد دارد و نه بیشتر.

2- این دفتر برای ثبت نتایج ارزشیابیهای شفاهی از دروس است( یعنی هر درسی که بصورت شفاهی مورد ارزیابی قرار می گیرد.) نباید ارزشیابی شفاهی را با درس شفاهی اشتباه گرفت.

*جدول برنامه درسی

1- تعداد ساعات مربوط به هر درس با توجه به جدول 1 رعایت شود.

2- بهتر است قرآن در اولین روزهای هفته باشد.

3- در ساعات اول هر روز تنوع دروس باشد.

4- از توالی دروس آسان مانند هنر و ورزش در یک روز خودداری شود.

*جدول زمانبندی تدریس دروس

1- بودجه بندی دروس برای طول سالتحصیلی در این جدول ثبت می شود.

2- بهتر است برای نیمه اول مهر ماه(جهت سازگاری بهتر دانش آموزان با محیط مدرسه) و نیمه دوم اردیبهشت ماه(که زمان جمع بندی و مرور دروس است) صفحات کمی اختصاص یابد.

*جدول ثبت غیبت دانش آموزان

1- بهتر است لیست تمام دانش آموزان در این جدول نوشته شده و سپس تاریخ غیبت دانش آموز جلوی نامش نوشته شود.

2- منظور از علت، موجه و غیر موجه بودن غیبت دانش آموز است.

3- در پایان هر نیمسال تعداد غیبت های موجه و غیر موجه دانش آموز جمع بندی می شود.

*جدول ثبت عملکرد دانش آموز

این جدول برای ثبت عملکرد هر دانش آموز است.

برای هر دانش آموز یک صفحه برای ثبت عملکرد اختصاص می یابد.

در صورتی که امکان ثبت اطلاعات در پوشه کار نباشد، از این جدول استفاده می شود.

همکاران مختار هستند، در صورت ضرورت، اهمیت و نوع فعالیت به ثبت اطلاعات اقدام کنند.

تکمیل این جدول برای تمام دروس اجباری نیست. دروسی که معلم در کلاس بصورت شفاهی مورد ارزیابی قرار می دهد، می تواند در این جدول نوشته شود.

درس تربیت بدنی توسط آموزگار در چک لیست تربیت بدنی و در صورت حضور مربی تربیت بدنی در دفتر تربیت بدنی ثبت می شود و در دفتر مدیریت فرایندهای کلاسی نوشته نمی شود.

لزومی ندارد، برای هر دانش آموز به یک میزان ردیف در جدول تکمیل شود. (چه از لحاظ تعداد و چه از لحاظ عنوان درس)

ثبت نتایج ارزیابی های کلی مربوط به مطالب آموزش داده شده، مرتبط با مفهوم یا موضوع باشد، نه برای ثبت موارد جزئی.

*نحوه صحیح نوشتن ستون ثبت عملکرد دانش آموز

استفاده از جدول اهداف، نشانه های تحقق و سطوح عملکرد کتاب راهنمای معلم در ارزشیابی کیفی(توصیفی).

استفاده از الگوی ارائه بازخورد توصیفی

مثال: برای مهارت خواندن در فارسی: متن درس را روان و بدون اشکال می خواند و پیام آن را می گوید.

*روشهای نادرست در نوشتن ستون ثبت عملکرد دانش آموز

اشاره به تعداد سوال های صحیح و غلط

مثال: درباره درس جانوران 4 سوال پرسیده شد و دانش آموز تنها به 1 سوال پاسخ درست داد.

استفاده از مقیاس ها(خیلی خوب، خوب، قابل قبول و نیاز به تلاش بیشتر).

*جدول جمع بندی عملکرد دانش آموزان در فرایند یادگیری

در این جدول لیست دانش آموزان و تمام دروس با توجه به ترتیب آنها در کارنامه نوشته می شود.

هر ماه با توجه به پوشه کار و دفتر فرایندهای یادگیری، وضیت دانش آموز در هر درس با مقیاس نوشته می شود.

می توان بجای مقیاس ها از مخفف آنها(خ خ، خ، ق و ن) استفاده نمود.

در پایان هر نیمسال با کمک این جدول کارنامه دانش آموزان تکمیل می شود.

*جدول ثبت گزارش ملاقات با اولیا

در این جدول گزارش ملاقات با اولیا در طول سالتحصیلی و موضوع ملاقات ثبت می شود.

*جدول ثبت جلسات توجیهی عمومی برای اولیا

در طول سالتحصیلی برگزاری سه جلسه برای اولیا الزامی است(شروع سالتحصیلی، پایان نوبت اول و پایان نوبت دوم).

در صورت لزوم می توان جلسات دیگری برگزار نمود.

در برگه ای جداگانه صورت جلسه اولیا نوشته شده و توسط اولیای حاضر در جلسه امضا شده و در دفتر ثبت فرایندهای کلاسی پیوست شود.

*جدول شماره ثبت جلسات توجیهی عمومی برای اولیاء

این جدول به منظور ثبت جلسات عمومی اولیاء در نظر گرفته شده است. معلم کلاس با هماهنگی مدیریت دبستان، ضمن پیش بینی زمان برگزاری جلسه و طرح مباحث مرتبط، اولیاء دانش آموزان را نسبت به شیوه های نوین ارزشیابی و تغییرات به عمل آمده در آیین نامه ، چگونگی مشارکت آنان در بهبود فرایند های آموزش و یادگیری و تعامل سازنده با مدرسه آگاه و خلاصه مباحث مطرح شده و نظرها و پیشنهادهای آنان را نیز، براساس جدول تنظیم می نماید.