آثار عمل به تولی و تبری در دنیا و آخرت

تولّی و تبرّی برای کسانی که به آن عقیده دارند، آثار فراوانی در دنیا و آخرت به ارمغان می آورد. در این بخش به مواردی از آنها اشاره می کنیم:

1 ـ حفظ هویت دینی و استقلال: اسلام، دینی است کامل و مستقل که همه پیروان خود را به خود اتکایی و ساختن جامعه بر اساس ارزش های دینی و امکانات خدادادی فرا می خواند و آنان را از وابستگی و بی هویّتی باز می دارد.

در سوره کافرون می خوانیم: (ای پیامبر! به کافران بگو: من چیزی را که شما می پرستید نمی پرستم و شما نیز چیزی را که من می پرستم نمی پرستید… برای شما است دین خودتان و برای من است دین من. )

پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله)می فرماید: (لباس دشمنان مرا نپوشید، غذاهای دشمنان مرا نخورید، راه آنان را نپیمایید که مانند آنان دشمن من می شوید. )۱

حضرت علی( علیه السلام ) نیز می فرماید: این امت مادامی که لباس بیگانه را نپوشد و طعام بیگانه را نخورد، رستگار است و چون چنین کند خدا بر او نشان ذلت خواهد زد. )۲

تولّی و تبرّی، مرزها را مشخص می کند و به مسلمانان می آموزد موضع خود را مشخص سازند و ارزش های دینی و استقلال خود را حفظ کنند، با دشمنان در هر لباس و به هر شکل طرح دوستی نریزند، آنان را به درون جامعه خود راه ندهند، دست آنان را برای نفوذ در سیاست و اقتصاد و تجارت و فرهنگ جامعه خود باز نگذارند و خود را به نابودی نکشانند.

و نیز یادآور می شود که مسلمانان سیاست خارجی و راه حل خروج از بن بست های داخلی و بین المللی، یاری رساندن به ملت های مظلوم و آزادی خواه و مبارزه با متجاوزان و زیاده خواهان را بر اساس محور تولّی و تبرّی، جلب رضایت خداوند، عزت مندی مسلمانان و غیرت دینی تنظیم کنند و این یعنی استقلال و حفظ هویت دینی.

2 ـ تصفیه اعمال: یکی دیگر از آثار تولّی و تبرّی، تصفیه اعمال از زشتی هاست. برای توضیح روشن تر نیاز به دو مقدمه است:

الف) چون که ما مسلمانیم، دوستی هایمان را بر اساس ارزش های دینی و عقلانی تنظیم می کنیم. در تفسیر صافی، ذیل آیه 26 از سوره نور که می فرماید: (زنان ناپاک برای مردان ناپاک و مردان ناپاک برای زنان ناپاک و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاک هستند)، آمده است: روزی امام حسن( علیه السلام ) وارد مجلس معاویه شد. پس از دیدن معاویه و اطرافیان او که همگی از بازماندگان دوران جاهلیت بودند، با تلاوت بخش اول این آیه، فرمود: (هم و الله یا معاویه انت و اصحابک هؤلاء و شیعتک; به خدا قسم زنان و مردان ناپاک، تو هستی ای معاویه و پیروانت و کسانی که این جا اطراف تو را گرفته اند. )

آن گاه حضرت با تلاوت بخشی دیگر از آیه که می فرماید: مردان و زنان پاک برای یکدیگرند، فرمود: (هم علی بن ابیطالب و اصحابه و شیعته; آنان علی ابن ابیطالب و اصحاب و پیروان آن حضرت هستند. )

ب) انسان همیشه در معرض تغییر و تحول است. روح و روان او از محیط زندگی و دوستان تأثیر می پذیرد. کمالات و اخلاق پسندیده و تجربیات خوب را از دوستان خوب، و مفاسد و آلودگی های اخلاقی را از راه دوستی و هم نشینی با افراد ناباب کسب می کند.

با توجه به این دو مقدمه گفته می شود که تولّی و تبرّای اسلامی زمینه را برای کسب فضایل و دور شدن از زشتی ها فراهم می سازد. انسانی که با اولیای خدا دوست و مأنوس است و عاشقانه در راه رسیدن به آرمان های افراد و شخصیت های مورد علااقه اش تلاش می کند، با گذشت زمان و خود به خود از بدی ها فاصله می گیرد و به افراد و آرمان های مورد پسند خود نزدیک می شود.

کسی که شیفته خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله)است وقتی این فرمایش امام کاظم( علیه السلام ) را بخواند که می فرماید: (هر کس با شیعیان من دشمنی کند با من دشمنی کرده است و هر کس آنان را دوست داشته باشد با من پیمان دوستی بسته است)، ۳ سعی می کند دوستان خود را از بین شیعیان آنان قرار دهد و هرگز با آنها دشمنی نکند.

همچنین معتقدان به تولّی و تبرّای اسلامی وقتی آگاه می شوند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)فرمود: (کسی که با مسلمانی تقلب یا خیانت کند، از ما نیست)۴ و بدانند که امام صادق( علیه السلام ) فرمود: (کسی که مال مؤمنی را به حرامی بخورد، دوست من نیست)، ۵ سعی می کنند برای به دست آوردن دل محبوبشان، از صفات زشت دوری گزینند. طبیعی است که این حالت کم کم آنان را به اولیای خدا نزدیک می نماید و باعث می شود ضمن تصفیه اعمال از زشتی ه، در فضایی نورانی و محیطی سالم قرار گیرند.

3 ـ اتحاد خداپرستان: یکی دیگراز آثار مهم تولّی و تبرّی، ایجاد وحدت و هم بستگی بین خداپرستان است. اگر مسلمانان این اصل مهم را در زندگی فردی و اجتماعی خود ملاک قرار دهند و روابطشان را تنها بر اساس یک چیز یعنی (رضایت خداوند یا ناخرسندی او) تنظیم کنند، قهراً جامعه توحیدی با همه فرقه ها و شعبه های آن به سوی خوبی ها و ارزش های الهی حرکت کرده و از عواملی که با رضایت خداوند ناسازگار است، دور خواهد شد و در نتیجه زمینه برای اتحاد و یک پارچگی خداپرستان فراهم خواهد گردید.

برای رعایت اختصار، به همین مقدار اکتفا می کنیم و با بیان حدیثی جامع در باره آثار تولّی و تبرّی، این بخش را به پایان می بریم.

آثار تولّی و تبرّی در روز آخرت

رسول خدا(صلی الله علیه و آله)فرمود: هر کس با محبت آل محمد بمیرد، شهید از دنیا رفته است. آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد( علیهم السلام )از دنیا برود، با توبه از دنیا رفته است و هر کس با این حالت از دنیا برود، مؤمن کامل، از جهت ایمان، از دنیا رفته است. و نیز فرشته مرگ او را بشارت دهد به بهشت و او را با احترام به سوی بهشت می برند; چنان که عروس را به خانه داماد. در قبر او دو در به سوی بهشت باز شود و قبر او زیارتگاه فرشتگان رحمت خواهد شد… آگاه باشید هر کس با دشمنی آل محمد( علیهم السلام )از دنیا برود، روز قیامت در حالی وارد محشر می شود که در پیشانی او نوشته شده است: مأیوس از رحمت خدا. هر کس با بغض آل محمد( علیهم السلام )از دنیا برود، کافر از دنیا رفته است و هر کس چنین باشد، بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد.۶

اعتدال در تولّی و تبرّی

در پایان این بحث، به نکته بسیار مهمی اشاره می کنیم و آن، ضرورت اعتدال و میانه روی در تولّی و تبرّی است.

بر اساس دستورات اسلام هر یک از ما مسلمانان وظیفه داریم در دوستی ها و دشمنی هایمان عدالت را رعایت کنیم; نه تندروی و افراط کنیم و نه کندروی و تفریط. همان طور که نباید در تعریف از بزرگان دین آنان را در حدّ خدا بالا ببریم، در برخورد با دشمن نیز نباید از حد انصاف خارج شویم و مبارزه منطقی و متعادل را به پرخاشگری، ناسزاگویی، دروغ پراکنی و توهین مبدّل سازیم.

امام رضا( علیه السلام ) در سخنی زیبا از افرادی که در تولّی و تبرّی حدود و مرزها را مراعات نمی کنند بیزاری جسته و می فرماید: (خدایا! من از هر قدرتی بیزارم و به سوی تو می گرایم. خدایا! قدرتی به غیر از جانب تو نیست. خدایا من بیزارم از کسانی که برای ما آنچه را سزاوار نیست، ادعا می کنند. خدایا! من به سوی تو بیزاری می جویم از کسانی که در باره ما آنچه را که خود نمی گوییم، می گویند. خدایا! آفرینش مخصوص تو و روزی از جانب توست. تو را می پرستیم و از تو یاری می جوییم. )۷

نکته آخر این که باید توجه داشت برخوردهایی از این دست که گفته شد، و نیز بی حرمتی، توهین، سخنان زشت و رکیک، نسبت های ناروا و پرخاشگری های غیر اصولی که گاهی به عنوان تولّی و تبرّی انجام می شود، نه تنها باعث تقویت جبهه حق نمی گردد، بلکه چهره مسلمانان را زشت، و باطل را تقویت و مخالفان را جسورتر خواهد کرد. پس باید از آن اجتناب نمود.

(در جریان جنگ صفین دو نفر از یاران شجاع و پاکباز امام علی( علیه السلام ) به نام (حجر بن عدی و عمرو بن حِمَق) نسبت به مردم شام اظهار برائت می کردند و به آنها ناسزا می گفتند. این خبر به علی( علیه السلام ) رسید، آن حضرت آنها را به حضور طلبید و به آنها فرمود: (زبان خود را کنترل کنید و از ناسزاگویی خودداری نمایید.)

آنها عرض کردند: آیا ما بر حق نیستیم، و مردم شام، پیرو معاویه و بر باطل نیستند؟

امام فرمود: آری چنین است.

آنها عرض کردند: پس چرا ما را از ناسزاگویی به آنها باز می دارید؟ فرمود: من نمی پسندم که شما به عنوان فحش دهنده و ناسزاگو معرفی گردید و اظهار برائت کنید، بلکه به جای آن مناسب است که کارهای زشت آنها را فاش کنید. )۸

۱ـ وسائل الشیعه، ج 17، ص 290.

۲ـ همان، ج 3، ص 356.

۳ـ همان، ج 11، ص 441.

۴ـ سفینة البحار، ج 2، ص 318.

۵ـ وسائل الشیعه، ج 12، ص 53.

۶ـ تفسیر کشاف، ج 4، ص 220 ـ 221; تفسیر فخر رازی، ج 27، ص 165 ـ 166; تفسیر قرطبی، ج 8، ص 5843; به نقل از: تفسیر نمونه، ج 2، ص 413 ـ 415 با اندکی تغییر.

۷ـ اعتقادات صدوق، ص 141.

۸ـ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 3، ص ۱۸۴

منبع