اصول تدوین برنامه هفتگی مدارس ابتدایی

تنظیم برنامه هفتگی در مدارس ، اولین گام برای شروع تدریس اثربخش می باشد.اگر برنامه ریزی را "طرح ریزی برای دست یابی به هدف معین " بدانیم تنظیم برنامه هفتگی ، طرح ریزی اولیه معلم برای دست یابی به اهداف آموزشی از پیش تعیین شده می باشد.گرچه تنظیم برنامه هفتگی اهمیت زیادی دارد ولی تنظیم نامناسب آن به تنهایی مفید نخواهد بود.بلکه باید با بکار گیری دقیق اصولی اساسی امکان تحقق هدف ها را بیش از پیش میسر ساخت.لذا کارشناسی آموزش ابتدایی در گام اول اقدام به تدوین اصول تنظیم برنامه هفتگی نموده است تا کلیه مدیران و همکاران ارجمند با رعایت این اصول اقدام به طراحی و تنظیم برنامه هفتگی نمایند و گامی مؤثر در تحقق اهداف آموزشی مدرسه بردارند.

اصل اول : اصل تقویت انگیزه

برنامه هفتگی باید طوری تنظیم شود که موجب تقویت انگیزه و نشاط دانش آموزان برای فراگیری فزون تر شده و با برنامه های آموزشی و تربیتی مدرسه انطباق بیشتری داشته باشد.

اصل دوم : استفاده از اسامی صحیح مواد درسی

همکاران ارجمند عنایت داشته باشند که  در نوشتن مواد درسی به استناد مصوبه جلسه 677 مورخ 7/6/81 شورای عالی آموزش و پرورش ما نمی توانیم بجای  فارسی (خواندن و درک مطلب) عنوان  کتاب ها ی درسی بخوانیم و بنویسیم  یا بجای قران  ٰ هدیه های آسمان  یا ... قرار دهیم.

اسامی مواد درسی باید بر اساس اسامی مندرج در جدول شماره 1و2 باشد. و نمی توان از اسامی دیگری استفاده نمود.

اصل سوم : رعایت ساعات مصوب

رعایت ساعات مصوب برای هر یک از مواد درسی در طول هفته مطابق جدول شماره 3 و4 الزامی می باشد.

اصل چهارم :  اصل پراکندگی مناسب دروس

بهتر است برای ساعت اول در طول هفته فقط از یک ماده درسی استفاده نشود و اصل پراکندگی مناسب دروس رعایت گردد.عده ای از همکاران با این استدلال که ساعت اول مناسب ترین ساعت برای تدریس می باشد و درس ریاضی مهمترین درس یا مشکل ترین درس می باشد زنگ های اول را در طول هفته به درس ریاضی اختصاص می دهند.که توصیه می شود در تنظیم برنامه هفتگی پراکندگی دروس را رعایت کنند تا موجب یکنواختی برنامه هفتگی و فعالیت دانش آموز در طول هفته نشود.

اصل پنجم : تنظیم در روزهای غیرمتوالی

دروسی که دو ساعت یا سه ساعت در هفته تدریس می شوند بهتر است در روزهای غیرمتوالی تنظیم شوند.مثلاً  علوم تجربی که سه ساعت در هفته تدریس می شود به صورت یک روز در میان آورده شود یا هدیه های آسمان که دو ساعت در هفته تدریس می شود به صورت یک روز در میان یا دو روز در میان تنظیم گردد.

اصل ششم : توجه به زنگ های پایانی

با توجه به تعطیلی پنجشنبه ها و افزایش ساعات کاری روزانه از چهار ساعت به پنج ساعت، تنظیم مناسب برنامه هفتگی بخصوص در زنگ های پایانی بسیار مهم می باشد. بسیاری از همکاران به استناد این که دانش آموزان در زنگهای پنجم خسته می شوند، این ساعات را فقط به هنر یا ورزش اختصاص می دهند و دو ساعت ورزش ، دو ساعت هنر یا دو ساعت هدیه های آسمان را فقط به زنگ های آخر اختصاص می دهند که این امر باعث کمتر شدن علاقه و افت تحصیلی     دانش آموز در این دروس و کم اهمیت جلوه دادن دروس مورد نظر در دیدگاه دانش آموزان، اولیا و حتی معلمان خواهد شد.

اصل هفتم : عدم استفاده از یک ماده درسی دوبار در یک روز

استفاده از یک ماده درسی دوبار در یک روز مجاز نمی باشد بجز فارسی پایه اول ابتدایی که مستثنی از این بند می باشد.چون تعداد ساعات درسی فارسی،6 ساعت در هفته می باشد از طرفی دیگر روزهای تشکیل کلاس 5 روز در هفته است لذا فارسی پایه اول ابتدایی در یکی از روزهای  هفته، دو ساعت تدریس خواهد شد.

اصل هشتم : تنظیم مناسب ماده درسی قرآن

جلسات درس قرآن در روزهای غیرمتوالی و ترجیحاً زنگ های اول و دوم منظور گردد.برنامه قرآن پایه سوم ابتدایی مستثنی از این بند می باشد و در طول سال تحصیلی بدلیل تغییر ساعات درس قرآن ، برنامه هفتگی سه بار تغییر خواهدکرد.( به بخشنامه شماره 904/16082/1857 مورخ 2/8/90 مراجعه شود.)

اصل نهم : تنظیم مناسب دروس تعلیمات اجتماعی و هنر در پایه های چهارم و پنجم

دروس تعلیمات اجتماعی و هنر در پایه های چهارم و پنجم مجموعاً در هفته 4 ساعت ارائه خواهدشد.طوری که یک هفته، 1 جلسه هنر و 3 جلسه تعلیمات اجتماعی و هفته دیگر 2 جلسه هنر و 2 جلسه تعلیمات اجتماعی  خواهد بود.

اصل دهم : تنظیم مناسب دروس علوم تجربی و هنر در پایه سوم

دروس علوم تجربی و هنر در پایه سوم مجموعاً 4 ساعت ارائه خواهد شد. طوری که یک هفته، 1 جلسه هنر و 3 جلسه علوم تجربی و هفته دیگر 2 جلسه هنر و 2 جلسه علوم تجربی خواهد بود.

اصل یازدهم : تنظیم مناسب کتب فارسی  بخوانیم و بنویسیم

کتب فارسی  بخوانیم و بنویسیم ( فارسی و کتاب کار فارسی ) به دلیل مکمل بودن برای همدیگر بهتر است در دو ساعت پشت سر هم آورده شوند که رعایت این اصل در پایه اول الزامی می باشد.همچنین توصیه می شود فارسی (خواندن) قبل از کتاب کار فارسی آورده شود.

اصل دوازدهم : تنظیم مناسب مواد درسی املا و انشا

مواد درسی املا و انشا در برنامه هفتگی به صورت زیر نوشته شود.

بنویسیم ( املا )                                   بنویسیم ( انشا )

که در پایه اول و دوم بدلیل تغییر اسامی این کتب به صورت زیر نوشته می شود.

کتاب کار فارسی ( املا )                   کتاب کارفارسی (جمله نویسی)

اصل سیزدهم : عدم تلفیق زمان دو جلسه آموزش

تلفیق زمان دو جلسه آموزش و حذف زمان استراحت بین آنها مجاز نخواهد بود.

اصل چهاردهم : توجه به روزهای پنج شنبه

مدارس ابتدایی می‌توانند روزهای پنج‌شنبه برای طراحی و اجرای برنامه‌های آموزشی و تربیتی از قبیل «فعالیت‌های مکمل و فوق‌برنامه شامل اردوها، بازدیدها و فعالیت‌های ورزشی، شرکت معلمان در گروه‌های آموزشی و آموزش‌های ضمن‌خدمت، ارتباط با خانواده‌ها، دوره‌های آموزش خانواده و نظایر آن دایر باشند.

اصل پانزدهم : توجه به زمان هر جلسه آموزشی

بر اساس بند 2 ماده «2» مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، زمان هر جلسه برای پایه‌های اول و دوم 45 دقیقه و برای پایه‌های سوم، چهارم و پنجم و ششم 50 دقیقه تعیین می‌شود.

اصل شانزدهم : اصل سختی و آسانی دروس

رعایت سختی و آسانی دروس در تنظیم برنامه هفتگی مورد انتظار است.

اصل هفدهم : رعایت زمان مصوب

برنامه آموزشی و تربیتی هفتگی مدرسه در قالب 24 جلسه آموزشی برای کلیه پایه‌های تحصیلی منحصراً در 5 روز اول هفته سازماندهی و اجرا می شود.طوری که از شنبه تا سه شنبه ، هر روز 5 جلسه و  روز چهارشنبه 4 جلسه خواهد بود.

اصل هیجدهم : ساعات درسی قرآن

ماده درسی قرآن در پایه دوم تا ششم سه ساعت در هفته می باشد که دو ساعت آن در برنامه هفتگی تنظیم می شود و یک ساعت از ساعات درس قرآن به صورت تجمیعی برای تقویت روخوانی ، روان خوانی و انس با قرآن اختصاص می یابد.در پایه اول نیز یک ساعت به صورت تجمیعی خواهد بود.

تهیه و تنظیم : سیامک اسدزاده