حرف اضافه ، پیش واژه ی متمم ساز

حرف اضافه از نظر کتب فارسی :    

   حرف اضافه ، پیش واژه ی متمم ساز است . متمم پس از حرف اضافه می آید ؛ به عبارت دیگر ، هر گروه اسمی که پس از حرف اضافه بیاید ، متمم است . حرف اضافه نشانه ی متمم است .

  مثال :    موضوع مسابقه را از دوستم پرسیدم .

   حرف اضافه از نظرعلی شهبازی ( ص 98 ) :

  حرف اضافه کلمه ای است که پیش از اسم یا ضمیر عبارتی می آید و آنرا متمم فعل یا مفعول با واسطه قرار می دهد و خود به خود معنی و نقش مستقلی ندارد . حرف های اضافه بر دو گونه اند : الف) حروف اضافه ساده (بسیط) – ب) حروف اضافه مرکب

   حرف اضافه از نظرمهدی معینیان (ص 218) :

  حرف اضافه کلمه ای است که پیش از اسم یا ضمیر و گاهی پس از آن ها می آید تا ارتباط و همبستگی آن اسم یا ضمیر را با سایر قسمت های جمله ( نظیر : فعل ، صفت ، اسم ، ضمیر و ...) بیان کند و به تعبیری ، آن اسم یا ضمیر را وابسته به کلمه دیگر کند . مانند او از تهران برگشت . کلمه " از" در این جمله حرف اضافه است و همبستگی بین تهران و فعل    " برگشت " را بیان کرده و چنانچه آن را از جمله حذف کنیم این همبستگی از بین می رود. حرف اضافه بر ود گونه است : ساده مرکب (یاگروهی)

   حرف اضافه از نظر محمد جواد شریعت (ص311) :

  حروف اضافه کلماتی هستند که قبل از اسم یا جانشین اسمی می آید و آن را وابسته به کلمه   دیگری می کنند .  مثال: ملک را پرسید = از ملک پرسید. 

حرف های اضافه ساده

   حرف اضافه ساده از دید علی شهبازی (ص98) :

  حروف اضافه ساده عبارتند از : به ،با،از،در،بی،برای،چون،اندر،زیر و ... . مانند :

 آنکه تاج سر من خاک کف پایش بود       ازخدا می طلبم تا "به" سرم بازآید.   

 "حافظ"

   حرف ساده از دید مهدی معینیان (ص219) :

  در زبان فارسی محدودند و عبارتند از : به، با ، در، را (هنگامیکه به معنی " از " یا  "برای " باشد)، تا (هنگامیکه به معنی انتها باشد : ازصبح تا شب کار کردم .) بر، الی،  برای (بعضی کسره اضافه را نیز حرف اضافه می نامند ؛ بنابراین از نظر آنها کلمه "برای" مرکب است ) ، الا ،جز ، مگر، نزدِ ،نزدیکِ ،پیش ِ ،روی ِ ،میان ِ،پی ِ،جلوی ِ ،مانندِ ،چون وقتی به معنی "مانند" باشد و ... .

   حرف های اضافه ی ساده از دید محمدجواد شریعت (ص312) :

  حرف اضافه (وابستگی) ساده آن است که یک کلمه باشد و حرف های اضافه ساده زبان فارسی عبارت است از :

از ،الا ،اندر ،ایدون ،به ،با ،بر ،بی ،تا ،جز ،چو،چون ،در،را ،زی ،فا ، فرا،فرو  ،کسره اضافه ،که ،مگر، و،وا .

  توضیح :

  برخی از حروف اضافه ساده را گاه با حرف اضافه هم معنی آن تاًکید می کنند به سه گونه: گونه اول : حرف اضافه تاکیدی را بی فاصله پس از حرف اضافه نخستین می آورند بدین صورت اند : اندربه ، بربه ، جزمگر ، دربه .

  گونه دوم : حرف اضافه تاکیدی را پس از اسمی که حرف اضافه بر سر آن آمده باشد   می آورند بدین صورت : از... اندر ، از... در ، اندر... اندر ، اندر.. بر، به... اندر ،به... بر، به... در، به... فرا، بر...اندر، بر...بر، بر...در، در...اندر، در...در .

  گونه سوم : گاهی به جای حرف اضافه دوم کلمات اندرون،درون،فراز که اسم یا ظرف مبهمند برای تاکید معنی ظرفیت حرف اضافه خخستین آورده می شود :

از...اندرون، به...اندرون ، به...درون، در...اندرون ،در... درون ، به...فراز .

  حرف های اضافه ی مرکب)

  حرف اضافه ی مرکب از نظر علی شهبازی (ص98) : 

  حروف اضافه ی مرکب عبارتند از : درباره، ازبهر، ازبرای، ازجهت و ... . مانند:

اتفاقاً شاه شد روزی سوار                                با خواص خویش "از بهر" شکار

"مولوی"

   حرف اضافه از نظر مهدی معینیان (ص 219) :

  همچون،ازبرای،ازبهر،درباره،ازدست،باوجود،برحسب،به محض،به خاطر،ازحیث، ازلحاظ،ازنظر،ازراه و ... .

  حرف اضافه مرکب یا گروهی به طرق زیر ساخته می شود :

   1) حرف اضافه "از" + اسم + کسره اضافه ( -ِ ) :ازبهرِ ،ازپی ِ،ازنظرِ،ازحیثِ ،ازلحاظِ ، ازنظرِ ،از راهِ  و ... .

  2) بر+اسم + کسرهِ اضافه :براثرِ ،براساس ِ،برحسبِ ،برخلافِ ،برروی ِ،برعلیهِ ،برلهِ .

  3) به+اسم+کسره اضافه : بهاستثنای ِ ،به اضافهء ِ،به پیش ِ،به نزدِ ،به نزدیکِ ،به توسطِ ، به خاطرِ،به خلافِ ،به دنبال ِ،به زعم ِ،به نظرِ،به سان ِ ،به مانندِ ،به مثل ِ،به سبب ِ .

  4) در+اسم+کسره اضافه : دراثرِ ،درازای ِ ،درباب ِ،در اطراف ِ،درپی ِ،درحدود ِ،درحق ِ، درخلال ِ،درراه ِ،درسرِ،درعین ِ،دروقت ِ،درهنگام ِ .

  5) اسم + کسره اضافه :بین ِ(بین ِحق و باطل فرق نمی گذارد) پای ِ(او پای ِ قولش ایستاده) پیش ِ(پیش ِماهیچ چیز بالاترازحقیقت نیست) روی ِ(روی ِحرف خودش پافشاری می کند) محض ِ(محض ِرضای ِ خدا ازاین کار صرف نظرکن) .

  6) اسم + به : بنابه ، عطف به ، نسبت به ، نظربه .

  7) اسم + بر : اضافه بر، بنابر، علاوه بر .

 کلمات : سوی،پائین،جلو،نزد،نزدیک،پیش روی،زیر،پیش،کنار،لای،میان، اگر باکسره به کار رود از اضافه اند .غالباً پیش ازاین کلمات حرف اضافه می آید.

  مانند :  به سوی کوه رفت . در این صورت آن ها را حرف اضافه مرکب می دانند .

   حرف اضافه مرکب از نظر محمدجواد شریعت (ص313) :

حرف اضافه مرکب آن است که بیش از یک حرف باشد.حرف های وابستگی مرکب بیش تر از به هم پیوستگی حرف های اضافه و گاهی از به هم پیوستن حرف ربط و اضافه ساخته می شود.

  گروه اول : برای،بجز،بجزاز،بی ز،جزاز،مگراز .

  گروه دوم : بجزکه،جزکه،چونکه،مگرکه،همچون،همچو،همچوکه .

  یادآوری:گاهی حرف اضافه مرکب از پیوستن سه حرف اضافه ساخته می شود.

مانند :      ازبرای = از +برای +کسره اضافه .